Een nieuwe Ubuntu-versie is als een soort moesson: elk half jaar is er weer een, met om de twee jaar een long term support-versie. De actieve volgers van de halfjaarlijkse Ubuntu-cyclus kunnen zonder al te veel ingewikkeldheid genieten van recente ontwikkelingen in de Linux-(kernel)wereld, waar misschien wel een optimalisatie is doorgevoerd voor een nieuw type videokaart of een ander stuk recente hardware. Voor serverparken en andere omgevingen waar stabiliteit de eis is, is zo’n halfjaarlijkse ’tussenversie’ niet praktisch, al is de stabiliteit over het algemeen zo groot dat er bij normaal desktopgebruik weinig verrassingen te verwachten zijn, behalve voor gebruikers van 32bit-chipsets: er komt geen 32bit-variant van het besturingssysteem.

Wat is nieuw in Disco Dingo?

In deze review kijken we wat er is gebeurd in het Ubuntu-ecosysteem sinds het uitkomen van de positief ontvangen LTS-versie 18.04, aangezien we versie 18.10 of Cosmic Cuttlefish reviewtechnisch gezien hebben overgeslagen. Disco Dingo biedt als grootste voordeel ten opzichte van 18.04 Bionic Beaver dat het Gnome 3.32 gebruikt, samen met de Linux 5.0-kernel. Dit is direct merkbaar aan hoe responsief het besturingssysteem aanvoelt en aan verbeteringen in de energiehuishouding.

Linux op de desktop

18-04-2019 • 06:00

Linux op de desktop, het blijft een niche met Ubuntu als bekendste naam voor het grote publiek. Linux met Android is weliswaar het tegenovergestelde van een niche, maar dat is niet sterk aanwezig op de desktop. Je kunt je afvragen waarom Linux op de desktop nog steeds een niche is, het is per slot van rekening gratis. Ook met de gebruiksvriendelijkheid van Ubuntu zit het al jaren snor. De terminal heb je vrijwel niet nodig bij normaal gebruik en veel populaire software, zoals Skype, Spotify en Steam, wordt tegenwoordig aangeboden in het softwarecentrum. Aan de andere kant blijft de terminal handig en belangrijk voor veel andere zaken.

Daarbij is de kans op besmetting door malware relatief klein, hoewel dat helaas niet opgaat voor phishing. Dan kun je het overwegen als je digitaal ongeletterden ondersteunt, om eens in de zoveel tijd te moeten horen dat ze een bepaalde .exe niet kunnen installeren. Het houdt ze in elk geval veiliger, dus kun je stellen dat ze daarom beter zo kunnen surfen over het immer onvriendelijker wordende internet. Voor jezelf gaat dit argument vermoedelijk minder goed op, want je hebt al een bovengemiddelde interesse in aan computers gerelateerde onderwerpen en je weet waarschijnlijk aardig goed hoe je jezelf moet beschermen. Als je echter ontwikkelaar bent en veel met containers moet werken, dan biedt een Linux- of Mac-omgeving op dit moment nog voordelen ten opzichte van een Windows-omgeving, hoewel dit rap kan veranderen.

Het gebruik van Linux op de desktop is misschien meer een ideologische keuze geworden

Een ander argument voor het gebruik van Linux op de desktop is dat het in bepaalde varianten heel licht is, waardoor ook oude computers nog steeds veilig kunnen meekomen voor lichte taken. Bovenal geldt echter dat een Linux-variant vrij te gebruiken is, en de achterliggende software open en in de meeste gevallen gratis is. Bevalt je iets niet aan een bepaald programma? Dan kun je over het algemeen gemakkelijk meewerken aan de verbetering ervan. Daarmee is het gebruik van Linux op de desktop misschien meer een ideologische keuze geworden, al zal een fervent gebruiker de overstap van Ubuntu naar Windows als net zo verwarrend ervaren als andersom.

Sinds Microsoft de opensourcegedachte steeds meer heeft omarmd en we daar allemaal heel blij van worden, is helder dat die ideologische kant gelukkige een stevige deuk in een pakje boter heeft geslagen. Dat klopt ook wel, want het maakt niet veel meer uit wat je gebruikt om online te gaan en dat is dan ook waar het strijdtoneel zich naartoe heeft verplaatst: online-identiteit en de strijd om het bezit van de data. Die strijd kun je overal voeren en dat kan heel goed op een computer met Ubuntu 19.04.

18-04-2019 • 06:00

Versie 5.0 van de Linux-kernel

18-04-2019 • 06:00

Het getal 5 betekent niet dat ‘de nieuwe Linux’ uit is, maar gewoon dat Linus Torvalds vond dat eeuwig doornummeren geen zin heeft. Gelukkig zit er wel een en ander aan interessante upgrades en toevoegingen in de nieuwe kernel, zoals betere ondersteuning voor Intels Ice Lake grafische chipset, Turing-gpu’s van Nvidia, maar ook andere hardware, zoals ondersteuning voor speciale toetsen van bijvoorbeeld Asus-laptops en ThinkPads. Ook is ondersteuning voor AMD’s FreeSync-technologie ingebouwd en voor de AMD Radeon RX Vega M, de Qualcomm Snapdragon 845-chipset, zijn veel verbeteringen voor usb 3.2 en type-c doorgevoerd. Er zijn stevige verbeteringen in de energiehuishouding, wat al direct opvalt bij de gebruikte laptop in kwestie, maar dat kan natuurlijk ook liggen aan een verse installatie.

De vorige kernel, die in 18.10 werd gebruikt, werkte al goed op Rasberry Pi 3B’s. Deze kernel heeft volledige ondersteuning voor de Pi 3B en 3B+, inclusief het officiële Raspberry Pi-touchscreen. Dat scheelt weer work-arounds. Andere exotische hardware, zoals de Steam-controller, werkt nu ook out of the box zonder de Steam-app.

Canonical heeft sinds 18.10 ondersteuning voor het mounten van VeraCrypt-partities toegevoegd, zodat geen extra software meer nodig is om schijven te lezen die met VeraCrypt zijn versleuteld. Verder heeft nog een andere interessante wijziging plaatsgevonden op het encryptievlak, namelijk dat Adiantum in fscrypt is gestopt als vervanging voor het door de NSA ontwikkelde Speck.

Gekeken wordt naar het volledig stoppen van ondersteuning voor 32bit-hardware

Op wifivlak is iwd, of iNet wireless daemon, toegevoegd en kan deze mogelijke toekomstige vervanger van wpa_supplicant worden geactiveerd om te testen. Intel is een kleine veertien jaar begonnen met de ontwikkeling van iwd voor Linux om die ooit wpa_supplicant te laten vervangen, met als doel geen externe libraries meer nodig te hebben en alle onderdelen in de kernel te hebben zitten. Het staat niet standaard aan, maar je kunt ermee testen.

32bit-bibliotheken

Canonical biedt geen upgrades aan voor gebruikers van 32bit-hardware. Dit betekent dat gebruikers van dit soort hardware blijven steken op 18.04. De hoofdreden is dat wordt gekeken naar het volledig stoppen van ondersteuning voor 32bit-hardware.

Dit is in sommige gevallen wat spijtig. Het fijne van Linux-distributies is dat ook oeroude software vaak blijft werken of dat je het in ieder geval aan de praat kunt krijgen met wat work-arounds en dat die oude scanner die je eens per jaar gebruikt, nog steeds werkt. Het vinden van de juiste bibliotheken, of libraries, voor oudere 32bit-software is in ieder geval weer een stukje lastiger gemaakt en je zult zelf in de krochten van Debian-repositories op zoek moeten gaan naar oude .so-bestanden. Met andere woorden: de afhankelijkheden voor oude programmatuur krijg je wel voor elkaar, maar het wordt elke keer iets lastiger. Dit is overigens distroafhankelijk en hoeft niet te betekenen dat het ook zo is bij Fedora, Suse of een van de vele andere distributies die op internet rondwaren.

Gnome 3.32

De desktop waar je tegenaan kijkt, is Gnome-versie 3.32. Als je van 18.10 komt, zul je in eerste instantie niet veel verschil zien, want de grootste optische wijzigingen zaten tussen Gnome 3.28, waarmee Bionic Beaver was uitgerust, en 3.30 in Cosmic Cuttlefish. De ontwikkelaars van Gnome hebben hun tijd dan ook vooral gestoken in het verbeteren van de prestaties van Gnome Shell.

De best zichtbare wijziging in oktober was de nieuwe look met het Yaru-thema, waarmee Ubuntu eindelijk een iets moderner uiterlijk kreeg, met strakke vlakken samen met afgeronde hoeken, een trend die je op dit moment overal terugziet. Op enkele minimale wijzigingen na is dat in 19.04 hetzelfde gebleven. Als je echt verknocht bent aan het aloude Ambient-thema, is dat uiteraard weer in te stellen.

De gebruikte iconen in Disco Dingo zijn herkenbaar voor de mensen die in het verleden met Ubuntu Phone hebben geëxperimenteerd, en komen uit de stal van de nooit uit bèta gekomen Unity 8-omgeving. Het idee was ooit dat Ubuntu op telefoons, desktops en laptops kon worden gebruikt, iets wat convergence werd genoemd. Het werkte eigenlijk wonderwel, zelfs met een Nexus 4, maar sneeuwde onder in de vaart der volkeren. Het is in die zin fijn om te zien dat een aantal goede ontwerpkeuzes uit het verleden nu zijn weg vindt naar de Gnome-desktopomgeving van Ubuntu.

Instellingen

Als je begint met een review, word je gedwongen weer eens een kijkje te nemen in het instellingenmenu en daar is het nodige veranderd. Dit was al zo in 18.04, werd verder gepolijst in 18.10 en heeft nu een nog betere scheiding van verschillende onderdelen gekregen. Zo zie je bijvoorbeeld geen wifiopties als je geen wifimodule in je desktop hebt zitten en datzelfde geldt voor bluetooth; zit het er niet in, dan zie je het niet.

De opvallendste toevoeging is de toepassingentab. Een in onze ogen welkome aanvulling, geïnspireerd op de manier waarop toepassingen op smartphones apart zijn in te stellen met betrekking tot rechten, opslagruimte enzovoort, hoewel het op het moment van schrijven nog wat vaag is wat het wanneer doet. Als hier nog wat werk ingestoken wordt, kan het een belangrijke toevoeging worden aan de desktopomgeving, zeker met steeds meer applicaties die in hun eigen sandbox draaien.

Fractioneel schalen

Het Gnome-team heeft in samenwerking met Canonical fractional scaling-ondersteuning toegevoegd. Daardoor kan de desktop tussen de 100 en 200 procent worden geschaald, met stappen van 25 procent, wat praktisch is voor monitors met ultrahoge resoluties. Dit werkt alleen als je een Wayland-sessie gebruikt en niet de aloude Xorg-sessie, al zou hiervoor wel experimentele ondersteuning moeten komen. Op het moment van schrijven moet je deze functie ook bij Wayland nog aanzetten door eerst gsettings set org.gnome.mutter experimental-features “[‘scale-monitor-framebuffer’]” uit te voeren in een terminal.

Een instelling waarvan wij als nachtdieren blij worden en die sinds 18.04 aanwezig is in het besturingssysteem, is nachtlicht. Dit stond eerder automatisch aan na een verse installatie, maar dat gedrag is aangepast en nu moet je nachtlicht zelf aanzetten, maar dat kan nog veranderen binnen nu en het uitkomen van de releaseversie. De functie is ook verbeterd door de toevoeging van een schuifbar waarmee je zelf de kleurtemperatuur kunt instellen.

Mis je nog instellingen, dan is het programmaatje Gnome Tweaks een aanraderHet geluidsinstellingenmenu ziet er anders uit, waardoor het voor de eindgebruiker duidelijker moet zijn hoe en wat een bepaalde in- of output gebruikt. Daarnaast is het mogelijk om het maximale uitvoervolume te verhogen tot boven de 100 procent, wat in sommige gevallen handig kan zijn.

Aan het datum- en tijdtabje is de optie ‘automatische tijdzone’ toegevoegd. Dit is locatieafhankelijk en vereist toegang tot locatiediensten. Als je veel tussen tijdzones wisselt, is dit best praktisch.

Mis je nog instellingen, zoals de mogelijkheid om weeknummers te zien bij de minikalender in de topbar, wil je makkelijk thema’s aanpassen, zaken wijzigen aan de manier hoe de titelbar functioneert of wil je anders functionerende workspaces? Dan is het Gnome-eigen programmaatje Gnome Tweaks een aanrader. Het is te installeren via het Ubuntu-eigen softwarecentrum. Al deze instellingen kun je ook via de terminal wijzigen, maar dat vereist voor de meesten vermoedelijk wat extra zoektijd.

Alt-tab, super-tab, super-` en alt-`

Als je veel gebruikmaakt van alt-tab of alt-` voor het wisselen tussen applicaties of tussen vensters van dezelfde applicatie, maak je dan op voor nieuw gedrag. Alt-tab wisselt nu standaard tussen verschillende schermen van een applicatie, maar kan ook naar een andere app navigeren, superkey-tab wisselt tussen applicaties, waarna je met superkey-` weer tussen vensters kunt wisselen. Ook alt-` doet nog van alles. Op de een of andere manier zal dit weer wennen worden.

Iets dat het gemak ten goede komt, is de volgorde waarin een applicatie wordt voorvertoond door middel van klikken op het icoontje in het dock, of de starter in de Nederlandse vertaling. De volgorde van de voorvertoonde vensters blijft nu hetzelfde, dus het eerste venster blijft het eerste venster.

Gnome Files

Eindelijk is er een nieuwe versie van bestandsbeheersysteem Gnome Files in Ubuntu geland. Files, voorheen bekend onder de naam Nautilus, bleef bij Ubuntu hangen bij versie 3.28. De reden hiervoor was dat het bureaublad bij Files geen bestanden meer toeliet. Canonical nam aan dat mensen hier problemen mee zouden hebben bij een abrupte overgang van wel naar geen iconen en bestanden op de desktop. Inmiddels is er een extensie die wel bestanden op de desktop toelaat, en nu gebruikt Ubuntu ook de laatste Files-versie met nummer 3.32. Het bureaublad vertoont nog wel wat vreemd gedrag. Zo kun je wel een bestand van de desktop naar een andere locatie slepen, maar niet vanuit een Files-venster een bestand op het bureaublad plaatsen.

Verder zijn er veel kleine en grote verbeteringen doorgevoerd in Files, iets dat goed merkbaar is doordat Ubuntu lange tijd op een oudere versie bleef hangen. Zo zijn de ‘breadcrumbs’ verbeterd en kun je vandaaruit rechtstreeks naar de terminal. Samen met Tracker weet Files ook de meeste bestanden snel te lokaliseren via de zoekfunctie.